آموزش بازیسازی در ایران:رویکرد جهانی
زمان مطالعه: 6 دقیقه
جهانی‌شـدن مجموعـه‌ای از فرآیندهـای پیچیـده اسـت که منجر به وابسـتگی دولت‌های ملی شـده و بامعنای حاکمیـت ملـی سنتـی در تناقـض اسـت. درواقـع بـا گسـترش فرآیندهـای جهانی‌شـدن دولت‌هـای ملـی ابعـاد مهمـی از توانـایی و خودمختـاری خـود را از دسـت می‌دهنـد و دیگـر بـر سرنوشـت کشـور و جامعۀ خود اختیار و سـلطۀ کامل ندارند. به‌طـور هم‌زمـان، جهانی‌شـدن درحالی‌کـه منجـر بـه تضعیـف قـدرت دولت‌هـای ملـی می‌شـود، منجـر بـه تقویـت احسـاس هویـت فرهنگـی و قومـی نیـز می‌شـود. بـه نظـر می‌رسـد جهانی‌شـدن فرآینـدی اسـت کـه از گذشـته دور در زندگـی اجتماعـی و سیاسـی انسـان‌ها توسـعه‌یافته اسـت. عالوه بـر تفـاوت در مقیـاس و سـرعت پیشـرفت ایـن فرآینـد، اسـتفاده از فشـارهای بین‌المللی در دنیای امروز برای پیوسـتن جوامع گوناگـون بـه یـک نهـاد یکپارچـۀ بین‌المللـی از نمونـه اهرم‌های جهانی‌سـازی در حکمرانـی ملت‌هـا اسـت. به‌عنوان‌مثـال در سـال میالدی کشـور ونـزوئال در پی عـدم پرداخـت بدهی‌هـای خارجـی خود بـا تعارض نظامی کشـورهای اروپایی بـه پایتخـت خـود،کاراکاس، مواجـه شـد. امـروزه ایـن فشـارها اگرچـه بـا نـه بـا حـمالت نظامـی امـا در سـایۀ تحریم‌هـای گوناگـون و فشـارهای مختلـف اقتصـادی اعمـال می‌شـود.امـروزه می‌تـوان رسـانه‌ها و شـرکت‌های وابسـته بـه آن‌هـا را همچـون اسـب تـروآیی در نظـر گرفـت کـه بـا ترویـج نـوع خاصـی از روش زندگـی فرهنگ‌هـا را بـه تحلیـل می‌برنـد. در اینجـا رسـانه‌ها ابـزاری بـرای امپریالیسـم فرهنگـی هستنـد کـه مجموعه‌ای از ارزش‌های یک کشـور را به کشـور دیگر تحمیل می‌کننـد و به‌طـور اخـص در ایـن زمینـه از فرهنـگ رسـانه‌ای هالیـوود نام‌بـرده می‌شـود. در ایـن دیـدگاه جهانی‌شـدن یعنی تقلیـل جهـان به یـک دهکدۀ جهانی آمریکایی و جهانی‌شـدن یعنـی تحمیـل فرهنـگ آمریـکایی بـه سـایر کشـورهای جهـان. مشـکل موجـود در ایـن شیـوه از تفکـر ایـن اسـت کـه در ایـن نظریـه جایـگاه قدرت‌هـای مهمـی نظیر کرۀ جنوبی، سـنگاپور و ژاپن نادیده گرفته می‌شـود. به‌طور خاص در حوزه‌ای مانند بازی‌هـای ویدئـویی، بـه شـکل نرم‌افـزاری نقـش کشـور ژاپـن در گسـترش فرهنـگ بومـی خـود در قالـب رسـانه‌های انیمـه و بازی‌هـای ویدئـویی و ترویـج فرهنـگ مرتبـط بـا اصطالحاتـی نظیـر »یاکـوزا« و »اوتاکـو« جالب توجه اسـت. همچنین نقش ژاپـن در شیـوه خـاص خـود در توسـعه سـخت‌افزار بـازی نظیر کنسـول نینتنـدو کـه آن را محصولی خانوادگـی می‌خواند حائز اهمیـت اسـت. صنعـت بازی‌سـازی به‌عنـوان یکـی از پیشـرفته‌ترین و پررونق‌تریـن صنایـع فرهنگـی و اقتصـادی در جهـان، در ایـران نیز به‌سرعت در حال رشد و گسترش است. با افزایش تمایل جوانـان بـه بازی‌هـای ویدئـویی و تحـوالت سـریع فناوری‌های دیجیتـال، نیـاز بـه آمـوزش متخصصـان در این حـوزه روزافزون اسـت. بـر اسـاس گزارشـی از بنیـاد ملـی بازی‌هـای رایانـه‌ای، ایـران در حـال حاضـر دارای چندیـن اسـتودیو بازی‌سـازی اسـت کـه بـه تولیـد بازی‌هـای داخلـی و خارجـی مشـغول‌اند. ایـن یادداشـت بـه بررسـی وضعیـت آمـوزش بازی‌سـازی در ایـران و همچنیـن مقایسـه بین رویکردهای جهانـی و بومی در ایـن حـوزه می‌پـردازد. سـؤال اصلـی ایـن اسـت کـه آیـا آمـوزش بازی‌سـازی بایـد بـا روش‌هـای جهانـی همسـو باشـد یـا بایـد بـه فرهنگ و نیازهای بومی جامعه ایرانی توجه بیشـتری شـود؟ وضعیت آموزش بازیسازی در ایراندر سـال‌های اخیـر، چندیـن دانشـگاه معتبـر دولتـی در ایـران دوره‌هـای آموزشـی و یـا رشـته‌های تحصیلـی مرتبـط بـا بازی‌سـازی را راه‌انـدازی کرده‌انـد. برخـی از ایـن دانشـگاه‌ها عبارت‌اند از: دانشـگاه هنر اسالمی تبریز، دانشـگاه خوارزمی تهـران و دانشـگاه علـم و صنعـت تهـران. بـه گفتـه دکتـر بهـروز مینایی گرایش بازی‌های رایانه‌ای در مقطع کارشناسـی ارشـد در دانشـکده مهندسـی کامپیوتـر دانشـگاه علـم و صنعـت بـا الگـو گرفتـن از معتبرتریـن و علمی‌تریـن سـرفصل‌های درسـی دانشـگاه‌های صاحب‌نـام اسـترالیا، کانـادا، کـره جنـوبی، ژاپـن و برخـی از کشـورهای اروپـایی در زمینـه فنـی و برنامه‌سـازی، راه‌انـدازی شـده اسـت. چالش‌های موجود در آموزش بازیسازی باوجـود رشـد چشـمگیر در آمـوزش بازی‌سـازی، چالش‌هایی نیـز در ایـن مسیـر وجـود دارد کـه عبارت‌اند از:
– کمبـود منابـع آموزشـی و پژوهشـی: باوجـود دانشـگاه‌های معتبـر، هنـوز کمبـود کتاب‌هـا و منابـع آموزشـی دیجیتـال به‌ویـژه در زمینـه بازی‌سـازی محسـوس اسـت. ایـن مشـکل می‌توانـد بـه عـدم دسترسـی دانشـجویان بـه جدیدتریـن فناوریا و متدای آموزی منر ود.
– فاصلـه بیـن آمـوزش و صنعـت: یکـی از چالش‌هـای اصلـی در آمـوزش بازی‌سـازی در ایـران، فاصلـه بیـن آموزش‌هـای دانشـگاهی و نیازهـای واقعـی صنعـت بازی‌سـازی اسـت. به‌عنوان‌مثـال، تعـداد بسیـار اندکـی از فارغ‌التحـصیالن در ایـن حـوزه مشـغول بـه کارنـد. ایـن موضـوع بـه عـدم تطابـق سـرفصل‌های درسـی بـا نیازهـای واقعـی بـازار کار منجـر می‌شـود.
– کمبـود تجربـه عملـی: در بسیـاری از دانشـگاه‌ها، آموزش‌هـا بیشـتر بـه تئـوری محـدود می‌شـود و توجـه کافـی بـه آمـوزش عملـی و پـروژه محـور وجـود نـدارد. درحالی‌کـه تجربیـات عملـی بـرای یادگیـری در زمینـه بازی‌سـازی بسیـار حیاتـی اسـت، بسیـاری از دانشـجویان از فرصت‌هـای عملـی محـروم می‌ماننـد. رویکرد جهانی در آموزش بازیسازی آمـوزش بازی‌سـازی در بسیـاری از کشـورهای پیشـرفته بـر اسـاس روش‌هـای جهانـی و تجربیات عملی طراحی می‌شـود.
ایـن رویکـرد شـامل مـوارد زیـر اسـت:-آمـوزش عملـی و پـروژه محـور: در این کشـورها، دانشـجویان بـا انجـام پروژه‌هـای واقعـی و همـکاری بـا اسـتودیوهای بـازی، مهارت‌هـای الزم را کسـب می‌کننـد. به‌عنوان‌مثـال، در دانشـگاه‌های مطرحـی ماننـد دانشـگاه کالیفرنیـا، برکلـی و دانشـگاه کارنگـی ملـون، دانشـجویان بـا پروژه‌هـای عملـی و چالش‌هـای واقعـی صنعـت آشـنا می‌شـوند.
-اسـتفاده از فناوری‌هـای نویـن: دانشـگاه‌ها بـه اسـتفاده از فناوری‌هـای روز ماننـد واقعیـت مجـازی )VR )و واقعیـت افـزوده )AR )توجـه دارنـد. ایـن فناوری‌هـا می‌تواننـد بـه دانشـجویان کمـک کننـد تـا درک بهتـری از طراحـی و توسـعه بازی‌هـای مـدرن پیـدا کننـد.
توسـعه مهارت‌هـای نـرم: تأ کیـد بـر مهارت‌هـای ارتباطـی، کار گروهـی و حـل مسـئله در ایـن نـوع آموزش‌هـا نیـز بسیـار مهـم اسـت. ایـن مهارت‌هـا بـه فارغ‌التحـصیالن کمـک می‌کنـد تا در محیط‌هـای کاری بهتـر عمـل کننـد.
رویکرد بومی در آموزش
بـا توجـه بـه فرهنـگ و تاریـخ غنـی ایـران، می‌تـوان از رویکـرد بومـی نیـز در آمـوزش بازی‌سـازی بهـره برد. این رویکرد شـامل مـوارد زیـر اسـت:
توسـعه محتـوا بـر اسـاس فرهنگ ایرانـی: برخالف هنـر مدرن کـه از موضـوع گـرایی فاصلـه می‌گرفـت، هنـر معاصـر بـه میزان زیـادی بـه موضـوع گـرایی و اصالـت فکـر اهمیـت می‌دهـد. البتـه امـروزه دنیـا از مرحلـۀ ایدئولوژیـک بـودن فاصلـه گرفتـه و اکنـون تقریـبًا هیچ‌یـک از رخدادهـای مهـم هنـری جنبـه ایدئولوژیک ندارند. مسـائل مهم جهانی نظیر محیط زیسـت، آزادی زنـان و تبعیـض نژادی موضوعات مهم برای هنرمندان هستنـد. بازی‌هـایی کـه داسـتان‌ها و افسـانه‌های ایرانـی را روایـت می‌کننـد، می‌توانند جذابیت بیشـتری برای مخاطبان ایرانی داشته باشند. این موضوع به انتقال فرهنگ و هویت ایرانـی کمـک می‌کنـد. بـه‌عالوه، بومی‌سـازی بایـد هدفمنـد باشـد و اسـتفاده از تاریـخ چنـد هزارسـاله و اسـاطیری، نتایـج بهتـری نسبـت بـه تاریـخ معاصـر ارائـه می‌دهـد. کار کـردن بـر روی عناصـر تاریخـی و افسـانه‌ای کـه بـا ریشـه‌های فرهنگـی عمیق‌تـری مرتبـط هستنـد، می‌توانـد ارتبـاط بیشـتری بـا مخاطبان ایرانی برقرار کند و اثرگذاری بیشتری داشته باشد.توجـه بـه نیازهـای اجتماعـی و فرهنگـی: آمـوزش بازی‌سـازی بایـد بـه چالش‌هـا و نیازهـای خـاص جامعـه ایرانـی توجـه داشته باشد و به ایجاد بازی‌های آموزشی و فرهنگی بپردازد. بازی‌هـای آموزشـی کـه بـه مسـائل اجتماعـی و فرهنگـی ایـران پرداخته و به آ گاهی‌بخشـی درباره موضوعات مهم اجتماعی کمـک کننـد، می‌تواننـد تأثیـر زیـادی بر جامعه داشـته باشـند.بحث و نتیجه‌گیری
آثـار هنـری همـواره مرزهـای فرهنگـی و قومـی را چـه به‌صـورت دادوسـتد، و چـه به‌عنـوان امـوال غارت‌شـده، درنوردیده‌انـد. به‌عنوان‌مثـال هنرمندانـی نظیـر بلینـی به‌گونـه‌ای بعـد از فتـح قسـطنطنیه، توسـط محمـد دوم از ونیـز بـه امانت‌گرفتـه شـدند. بعدهـا ایـن هنرمنـدان از شـرق به غـرب بازگشتند و با خـود موتیـف هـای تصویـری را بـه هنـر غـرب وارد کردنـد که در شـرق بـا آن مواجـه شـده بودنـد. ایـن موتیف ها بـه دفعات در آثـار هنـری غـربی نظیر اثر هنری هانـس هولباین، به کار گرفته شـد امـا اسـم هنرمندانـی کـه در شـرق ایـن تصاویـر را بـه بلینـی آموخته بودند در هیچ‌یک از کتاب تاریخ هنر غرب برده نشد و آن‌هـا هرگـز جزئـی از جهـان هنـر غـرب بـه شـمار نیامدنـد. در اینجـا حضـور حداقـل دوجهان هنری مجزا مشـاهده می‌شـود و باوجـود تأثیـرات قابل‌توجـه، هنرمندان غیـر غربی به‌عنوان هنرمدان خارجی نگریته میوند.
در ایـران، تهاجـم مغـوالن در قرن هفتم هجری شـالودۀ زندگی ایرانیـان را بـا شـکاف ژرف و پایـداری متحـول کـرد. باوجـود خرابی‌هـای بسیـار و باوجـود تسـلط فرمانروایـان مغـول غیرمسـلمان ، نظـام اداری ایـران تقریـبًا دسـت‌نخورده به‌جـا مانـد. سـلطۀ حکومـت ایلخانـان بـر ایـران منجـر بـه انتقـال سنت‌هـای هنـر چینـی در ایران شـد. درنهایت مغوالن باعث اسـتحکام بیشـتر پیوندهـای فرهنگـی ایـران بـا شـرق و غـرب شـدند و به‌عنوان‌مثـال در فرآینـد سـاخت کتـاب »جامـع التواریـخ« از حضـور فرانک‌هـا، ارمنیـان و چینی‌هـا اسـتفاده شـد. در ادامـه، سـفرهای ناصرالدین‌شـاه بـه غـرب در ورود فنـون مختلـف بـه ایـران و ازجملـه عکاسـی مؤثـر بـود. شـاید بتـوان خـود ناصرالدین‌شـاه را نخستین عکاس منظره و صور قبیحـه دانسـت. نخستیـن نمونه‌هـای جهانی‌شـدن در هنـر معاصـر ایـران بـه تأسیـس مـدرس صنایـع مسـتظرفه توسـط کمال‌الملـک و به‌کارگیـری معلمـان اروپـایی در ایـن مدرسـه بازمی‌گـردد. در ادامـه، جنبـش سـقاخانه‌ای مشـهورترین گرایـش هنـری در هنـر مـدرن ایـران اسـت کـه هنرمنـدان آن از آیین‌هـا و فرهنگ‌عامه الهام می‌گرفتند. این منابع سنتی با سبک‌های هنـری معاصـر درمی‌آمیختنـد تـا یـک تجربـۀ هنـری منطقـه‌ای متمایـز در ارتبـاط بـا جهـان مـدرن ایجـاد کننـد. باوجودایـن در آن‌سـوی سـکه، جنبـش سـقاخانه توجـه خـاص بـه زبـان هنـر مـدرن غـرب داشـت. در ادامـه شـاهد حمایت‌هـای حکومتـی از مدرنیم و غربرایی در هر اران هستم.بـا وقـوع انـقالب رونـد غـربی شـدن متوقف‌شـده و گفتمـان سنت‌گـرایی ایدئولوژیـک بـر کشـور حاکـم می‌شـود. این گفتمان شـامل نظریۀ سیاسـی شیعه، برخی از جنبه‌های گفتمـان پـدر میراثـی سنتـی، برخـی از عناصـر مدرنیسـم، مردم‌گرایی و اقتدار کاریزماتیک بود. سنت‌گرائی ایدئولوژیک بـر رهبـری، انضبـاط اجتماعـی و اخالقـی، ارزش‌هـای سنتـی و کنترل فرهنگی تأ کید داشته است. سنت‌گرایی ایدئولوژیک بـه جهـان مـدرن و مظاهـر مختلـف تجـدد غـربی تاختـه اسـت. همچنیـن بـا تکثرگـرایی، لیبرالیسـم و سنـت روشـنگری غـرب مخالـف بـوده اسـت. مهم‌تریـن شـاخۀ رسـمی فرهنگـی و هنـری در کشـور، پـس از انـقالب، وزارت فرهنـگ و ارشـاد اسالمـی اسـت. حمایـت ایـن سـازمان از هنرهـای انـقالبی متضمـن ایـن امـر شـد کـه ایـن هنرهـا، هنرهـای ایدئولوژیـک و بـر پایـۀ سالیـق مقامـات رسـمی هستنـد. به‌طـور خـاص در حـوزه بازی‌هـای ویدئـویی، تأسیـس بنیـاد ملـی بازی‌هـای رایانـه‌ای ازجملـه اقدامـات رسـمی از سـوی وزارت فرهنـگ و ارشـاد به‌منظـور حمایـت از تولیـدات داخلـی و توسـعه فضای بومـی بـوده اسـت.هنـر در عصـر جهانی‌شـدن به همان شیـوه‌ای که اینترنت یک پدیـدۀ جهانـی اسـت، یعنی در دسترسـی و ابـزار و نه در محتوا و مضمـون، یـک موضـوع جهانـی اسـت. هنرمنـد معاصـر مجبـور بـه دوری از سنـت و پذیـرش قواعـد بـازار بین‌المللـی نیسـت و می‌توانـد در شـبکه‌های اجتماعـی بـه ارائه و نمایش آثـار خـود بپـردازد و مخاطبـان و مشـارکت‌کنندگانی از سراسـر جهـان را بـا خـود داشـته باشـد. بـه همیـن شیـوه در حـوزه آمـوزش بـازی شـناخت صحیـح ایـن رسـانه به‌منظـور توسـعه دانـش و همچنیـن صـادرات فرهنگـی محصوالت تولیدشـده می‌بایسـت موردتوجه قرار گیرد. بازی‌سـازی در ایران نیازمند یک رویکرد ترکیبی است که هم به روش های جهانی و هم به فرهنـگ ایرانـی اسالمی توجه داشـته باشـد. این امـر می‌تواند بـه توسـعه پایـدار صنعـت بازی‌سـازی در ایـران کمـک کنـد و فرصتـی بـرای رشـد و موفقیـت در بـازار جهانـی فراهـم آورد.
